Terugblik congres Samen Opgeteld: Samen drempels verlagen voor jongeren met schulden

Nieuwsbericht | 19-06-2024 | 10:18

Financiële uitdagingen van jongeren in Nederland

In Nederland waren er op 1 januari 2024 bijna 2,8 miljoen jongeren tussen de 12 en 25 jaar. Deze groep bestaat onder meer uit scholieren, studenten startende ondernemers en jonge ouders. Die gaan studeren, uit huis, krijgen hun eerste échte baan, starten een onderneming, kopen hun eerste huis, krijgen hun eerste kind. Allemaal levensveranderingen die financiële of fiscale gevolgen (kunnen) hebben. Bijvoorbeeld voor hun (voorlopige) belastingaangifte of toeslagen.

Niet al deze jongeren weten dat zij teveel ingehouden belasting kunnen terugvragen aan de Belastingdienst. Bijvoorbeeld van hun bijbaantje. Of dat ze aangifte moeten doen. Ook geven zij niet altijd veranderde levensomstandigheden door. Soms leidt dat tot het moeten terugbetalen van toeslagen, het verrekenen van te ontvangen en te betalen belastingen of zelfs tot een boete voor geen (tijdige) aangifte doen. Dat kan zorgen voor schulden.

Diverse oorzaken schulden jongeren

Uit onderzoek van het Nibud blijkt dat stijgende uitgaven bij gelijkblijvende of dalende inkomsten (23%) en hoge vaste lasten (42%) de meeste impact hebben op de financiën van jongeren. Naast uitdagingen op gebied van werk en stijgende kosten voor wonen en levensonderhoud, zijn er ook andere uitdagingen die jongeren het hoofd moeten bieden. Zo gaat er bijvoorbeeld veel aantrekkingskracht uit van online influencers die berichten online zetten over snel rijk worden. Hierdoor doen jongeren beleggingen in bijvoorbeeld crypto’s, zonder zich bewust te zijn van de risico’s.

Ook starten steeds meer jongeren een eigen bedrijf, terwijl ze over weinig ondernemersbewustzijn of inzicht in (fiscale) verplichtingen beschikken. Het gemak van 'koop nu, betaal later’ zorgt dat jongeren soms al vanaf de prille leeftijd van 13 jaar in de schulden kunnen raken. In 2023 werden op deze wijze ongeveer 600.000 transacties gedaan door minderjarige rekeninghouders, waarbij het gemiddelde aankoopbedrag 50 euro was, zo blijkt uit onderzoek door de Autoriteit Financiële Markten (AFM).

Aansluiten op de leefwereld van jongeren

Wouter Smit, Unit directeur Ondersteuning Burgers en Klachtbehandeling (OBK) bij de Belastingdienst: “Het is daarom belangrijk dat we deze groep beter bereiken met onze informatie. Jongeren kijken nog amper tv. Die begeven zich op andere media. Daarom willen we meer werken met social mediacampagnes en experimenteren we met het inzetten van influencers. Ook zorgen we voor lesmateriaal op school en een campagne over cryptovaluta. Waar relevant werken we daarbij samen met Dienst Toeslagen. Zoals bij de jongerenraad die we gezamenlijk willen oprichten. Aan deze denktank met jongeren leggen we dan brieven of casuïstiek voor.”

Zdenka Cerovečki, afdelingshoofd Interactie & Dienstverlening bij Dienst Toeslagen vult aan: “Jongeren zitten op veel verschillende apps als TikTok en BeReal. Onze diensten mogen niet van alle apps gebruikmaken. Voor jongeren, die onlosmakelijk met hun smartphone verbonden zijn, heeft Dienst Toeslagen nu ook een handige app. Daarmee spelen we in op het zo laagdrempelig mogelijk maken voor jongeren om hun toeslagzaken te regelen. En op hun 18e krijgen zij van ons een brief om uit te leggen wanneer zij recht hebben op toeslagen en wanneer zij veranderingen moeten doorgeven.”

Schuld en schaamte

Om de deelnemers van het congres inzicht te geven in de belevingswereld van jongeren met schulden, was een groep ervaringsdeskundigen van stichting ONSbank aanwezig in een jongerenpanel.

Hun groepscoach legde de aanwezigen uit dat je je financiële problemen niet gauw deelt op social media: “Voel me fucked vandaag, want ik ben broke", zet je niet zo snel op TikTok.”
Uit de ervaringen van het jongerenpanel blijkt dat schulden schaamte en stress veroorzaken. Daardoor weten ze vaak niet meer wat ze moeten doen en ervaren ze een hogere drempel om hulp te zoeken. Zo gaf een van de jongeren uit het panel aan dat hij zich zo schaamde voor zijn schulden dat hij brieven niet meer uit de brievenbus durfde te halen, uit angst dat een van zijn huisgenoten hem ermee zou confronteren. En een andere jongere gaf aan niet door te hebben gehad dat toeslagen een voorschot zijn. Hierdoor ontstonden mede haar schulden, omdat ze het teveel ontvangen geld moest terugbetalen. Maar aan wie kon ze hulp vragen? Haar vrienden hadden zelf ook schulden.  

Samen drempels verlagen

Erik de Kruijff, Ketenmanager Inning & Betalingsverkeer bij de Belastingdienst besloot de dag: “In het Engels is er een onderscheid tussen debt en guilt. Dat onderscheid moeten wij voor ogen houden. Want de term schuld heeft een negatieve lading. Je hebt niet altijd schuld aan je schuld.

En jongeren denken aan één overheid, maar worden geconfronteerd met een heleboel verschillende loketten. Door samen te werken kunnen we (het ontstaan van) schulden sneller in beeld krijgen en de drempel om hulp te zoeken verlagen.”

Over congres Samen Opgeteld

Het jaarlijks terugkerend congres ‘Samen opgeteld’ is ontstaan vanuit verschillende overheidsinstanties en maatschappelijk hulpverleners om informatie-uitwisseling en krachtenbundeling tussen beleidsmedewerkers, uitvoeringsorganisaties en medewerkers van andere organisaties en stakeholders op gebied van het voorkomen van schulden bij jongeren te stimuleren.

Eerdere edities werden georganiseerd door:

• De Dienst Uitvoering Onderwijs (DUO), editie 1.
• Het Centraal Justitieel Incasso Bureau (CJIB) in samenwerking met Centraal Bureau Rijvaardigheidsbewijzen (CBR) en RDW, editie 2.

Volgend jaar organiseert VNG de 4^e editie in Den Haag.