Kabinetsreactie rapport Parlementaire Enquêtecommissie Fraudebeleid en Dienstverlening
Minister Eddy van Hijum (Sociale Zaken en Werkgelegenheid) en staatssecretaris Tjebbe van Oostenbruggen (Financiën) stuurden vandaag de kabinetsreactie aan de Tweede Kamer op het eindrapport Blind voor mens en recht van de Parlementaire Enquêtecommissie Fraudebeleid en Dienstverlening (PEFD).
De enquêtecommissie heeft onderzocht hoe de overheid over een periode van bijna 30 jaar fraude bestreed op het terrein van sociale zekerheid en toeslagen en welke gevolgen dat had voor mensen. De commissie heeft belangrijke aanbevelingen gedaan voor verbetering. In navolging van het vorige kabinet, dat in juni een eerste reactie gaf, benadrukt het huidige kabinet opnieuw de ernst van de bevindingen en het belang van herstel van vertrouwen tussen de overheid en de mensen waarvoor wij werken.
De overheid moet altijd oog hebben voor mens en recht. In lijn met het Regeerprogramma wil het kabinet de democratische rechtsstaat versterken en de grondrechten van mensen beter beschermen. Dat begint met regelingen die menselijk, eenvoudig en rechtvaardig zijn. Zeker als het gaat om regelingen die gericht zijn op inkomensondersteuning of waar het gaat om handhaving. Het kabinet werkt daarom aan:
Hervormingen van het toeslagenstelsel
Het kabinet erkent dat het huidige stelsel van toeslagen te complex is en werkt daarom aan een grondige hervorming. Het kabinet wil dat de kinderopvangtoeslag op termijn verdwijnt. In de plaats daarvan komt er een nieuw financieringsstelsel voor kinderopvang. Het nieuwe stelsel is eenvoudiger en biedt ouders meer zekerheid over wat zij moeten betalen.
Ook werkt het kabinet aan de hervorming van het toeslagen- en belastingstelsel en op verschillende onderdelen van de sociale zekerheid. Met als doel een systeem dat beter aansluit bij mensen, voorspelbaarder is en meer zekerheid biedt, waarbij terugvorderingen worden voorkomen. Het kabinet bekijkt de vereenvoudiging in samenhang, omdat het voor mensen niet uitmaakt via welke regeling iets wordt geregeld. Het komt allemaal op dezelfde ‘keukentafel’ terecht.
Daarnaast werkt het kabinet continu aan verbeteringen in het huidige toeslagenstelsel. Zo komt er bijvoorbeeld extra ondersteuning voor mensen met een partner die noodgedwongen niet bij het gezin kan zijn, en krijgen mensen langer de tijd om een toeslag aan te vragen.
Herziening handhavingsbeleid op het terrein van toeslagen en sociale zekerheid
Het kabinet zet zich in voor een rechtvaardiger handhavingsbeleid dat fouten en vergissingen niet onnodig zwaar bestraft. Het huidige stelsel van handhaving en sanctionering wordt daarom aangepast. Er komt een recht op vergissen. Voor toeslagen betekent dit bijvoorbeeld dat het kabinet aan een wetsvoorstel werkt waardoor mensen geen boetes meer krijgen als zij onbedoeld te laat informatie doorgeven.
Ook komt het kabinet met de Wet handhaving sociale zekerheid. Het uitgangspunt is dat de reactie op overtredingen proportioneel is en rekening houdt met iemands persoonlijke situatie. Strikte regels die tot onredelijke uitkomsten leiden, zoals disproportionele boetes, worden aangepakt. Ook krijgen mensen de kans hun verhaal te doen voordat besluiten worden genomen.
Toegankelijke en proactieve dienstverlening
Het kabinet streeft naar een overheid die mensen beter ondersteunt en actief helpt. Nieuwe wetten en regels worden daarom vooraf en na invoering getoetst op uitvoerbaarheid en begrijpelijkheid. Ook wil het kabinet werken volgens het ‘geen verkeerde deur-principe’ waarbij overheidsorganisaties samenwerken om ervoor te zorgen dat mensen altijd de juiste hulp krijgen, ongeacht waar ze aankloppen.
Met het wetsvoorstel proactieve dienstverlening wil het kabinet voor de sociale zekerheid gemeenten, UWV en SVB helpen om mensen actief te benaderen. Dit moet voorkomen dat mensen regelingen mislopen.
Tenslotte benadrukt het kabinet dat herstel van vertrouwen niet alleen gaat over wetten en systeemverbeteringen. Maar ook over een andere manier van werken, met aandacht voor responsiviteit, rechtsstatelijk besef en waardengedreven werken.
Samenhang met het advies van de Staatscommissie rechtsstaat
Alle aanbevelingen uit het PEFD-rapport komen in de kabinetsreactie aan de orde. Sommige aanbevelingen van de enquêtecommissie hebben echter een bredere strekking dan toeslagen en sociale zekerheid. Of ze overlappen met de aanbevelingen die de Staatscommissie rechtsstaat op 10 juni 2024 presenteerde in haar adviesrapport De gebroken belofte van de rechtsstaat. Aanbevelingen die vragen om een bredere afweging, worden in de kabinetsreactie op het rapport van de staatscommissie (voorzien voor de zomer van 2025) of in specifieke brieven aan de Tweede Kamer verder uitgewerkt.
Bron: Rijksoverheid.nl